Theo tín ngưỡng dân gian của người Việt Nam, Táo quân được xem là vị thần cai quản chuyện bếp núc trong mỗi gia đình. Vào ngày 23 tháng Chạp (âm lịch) hàng năm, người dân sẽ làm lễ tiễn ông Táo về chầu trời để báo cáo với Ngọc hoàng về những sự kiện xảy ra trong năm vừa qua ở dưới trần gian, trong đó có chuyện của gia đình mình.. Đây cũng là một trong những nét đẹp văn hóa truyền thống có từ lâu đời của dân tộc.

Mâm lễ cúng ông Công, ông Táo đủ đầy thể hiện cuộc sống cả năm sung túc. Vì thế, gia đình bạn cần chuẩn bị thật trang trọng, chu đáo. 

Vậy một mâm cúng ông Công ông Táo cần có những gì?

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Đình Hải, lễ cúng ông Công, ông Táo thường được tiến hành từ ngày 17 đến ngày 23 tháng Chạp, lễ cúng tùy thuộc vào từng điều kiện khác nhau của mỗi gia đình nhưng luôn phải có 3 bộ mũ áo, hài và cá chép.

Mũ ông Công ông Táo gồm ba chiếc, trong đó hai mũ dành cho Táo ông (loại có cánh chuồn) và một mũ dành cho Táo bà (loại không có cánh chuồn). Những chiếc mũ này đều được thiết kế có gương nhỏ hình tròn lóng lánh và mang màu sắc sặc sỡ. Về quần áo hay hài cũng vậy, hai bộ cho Táo ông và một bộ cho Táo bà. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công ông Táo thay đổi hàng năm theo ngũ hành.

Ngoài ra cũng có những lễ vật khác như: hoa quả tươi, trầu cau, hương, nến, rượu nếp hoặc trà, giấy tiền, vàng mã.  Những đồ vàng mã như mũ, áo, hài, giấy tiền… sẽ được đốt sau lễ cúng ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ rồi sau đó người ta lập bài vị mới.

Mâm cỗ cúng

Tùy theo từng gia cảnh mỗi nhà và văn hóa của mỗi vùng miền, ngoài những lễ vật kể trên, hầu hết người ta còn làm thêm mâm cơm. Một mâm cơm cúng mặn bao gồm những món ăn cơ bản như đĩa gạo, đĩa muối, con gà luộc, bát canh mọc hoặc canh măng, đĩa xào thập cẩm, đĩa giò, thịt đông, đĩa chè kho hoặc xôi gấc.

Ngày nay, mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo đã có phần đơn giản hóa, không bắt buộc phải có đầy đủ các món ăn truyền thống như trên. Nhiều gia đình cũng lựa chọn cúng những món chay gồm các món canh hoặc xào thập cẩm rau củ hoặc cay măng chay, ruốc nấm, đậu, giò chay, chả chay, xôi, chè…

Ngoài ra, một lễ vật không thể thiếu trong mâm cúng ông Công ông Táo là cá chép. Tương truyền rằng các Táo cưỡi cá chép lên chầu trời, nếu nhà nào không cúng cá chép thì coi như năm đó ông Táo không thể lên báo cáo với Ngọc hoàng được.

Nhiều vùng miền còn cúng cá chép sống với ý nghĩa “cá chép hóa rồng” để đưa các vị Táo về thiên đình. Sau khi bày lễ, thắp hương và khấn vái xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa, lễ tạ rồi hóa vàng mã. Những con cá chép lúc này sẽ được phóng sinh, thả ra ao hồ hay sông sau khi cúng để cá chở ông Táo lên chầu trời. Nếu không có thời gian cũng như điều kiện mua cá sống, các gia đình có thể hóa cá chép giấy cùng với vàng mã và các loại tiền giấy.

Mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo không cần cầu kỳ nhưng lại cần sự chu đáo để thể hiện được tấm lòng thành của gia đình bạn trước bàn thờ vị thần cai quản đất đai và vị thần cai quản bếp núc. Mâm cúng trang trọng sẽ chứng giám cho gia chủ và cũng là để cầu mong một năm mới bình an, may mắn. 

Năm nay, ngày cúng ông Công, ông Táo vào ngày Chủ nhật, 15/1 Dương lịch. Hãy lưu ý, bạn có thể cúng sớm từ ngày 20 Âm lịch và cần tiến hành cúng lễ trước giờ Ngọ (tức khung giờ từ 11h đến 13h) ngày 23 tháng Chạp vì đó là thời điểm ông Công, ông Táo bay về chầu trời.